کتاب «آینه روی دوست»(انسان کامل در عرفان نظری و ادبیات عرفانی)، نوشته دکتر محمد خدادادی، توسط انتشارات اطلاعات تهران، در خرداد ماه 1397منتشر شد.  این کتاب، پژوهشی است همه جانبه و کم نظیر درباره شخصیت، ویژگی ها  و جایگاه انسان کامل در هستی که در شش فصل( 512 صفحه) به علاقه مندان، پژوهشگران و دوستداران ادبیات عرفانی پارسی و عرفان نظری عرضه شده است.

 در این کتاب ، سعی بر این بوده که تا حدودی، چهره واقعی و خصوصیات برجسته انسانِ کامل در عرفان نظری و ادبیات عرفانی فارسی عرضه شود. از همین رو، ابتدا به­ صورت مختصر به جایگاه و خصوصیات انسان کامل در عرفان نظری پرداخته شده و سپس، ویژگی­های برجسته انسان کامل در ادب عرفانی فارسی، از دوره های نخستین تا عصر حاضر، بررسی شده است.

 بخشی از پیشگفتار کتاب که تا حدودی معرّف محتوای کتاب است، در ادامه تقدیم می شود:

«انسان کامل» در عرفان نظری، در حقیقت، به معنای تجلّیِ تام و تمام ذات و صفات الهی در نشأۀ عنصری و کالبد خاکی انسانهای برگزیده­ای است که وجود نوریشان قبل از پیدایش کثرات، در پیشگاه حق حاضر بوده است. چنین شخصی، همچون آینه­ای است که حق تعالی در او جلوه­ گر شده و به واسطۀ او به سایر موجودات و کثرات فیض می­رساند.

  انسان کامل، غایت قصوای هستی و دلیل آفرینش است و اگر به خاطر وجود او و عشق او نبود، حق­ تعالی عالم کثرات را برپا نمی­ کرد؛ چنانکه در حق حبیب و محبوب خود، حضرت ختمی مرتبت، محمّد مصطفی(ص) فرمود: «لَوْلَاكَ لَمَا خَلَقْتُ الْأَفْلَاك»، و حضرت رسول(ص) در وصف وجود نورانی خویش فرمود: «أَوَّلُ مَا خَلَقَ اللَّهُ نُورِي». اگرچه چنین شخصی در ظاهر، همچون دیگر انسانها در قالب خاکی بشری و صاحب نشأۀ عنصری است، امّا حقیقت وجودی و باطنِ حقیقی او، جلوۀ نور سرمدی و تجلّی­ گاهِ اَحَدی است. چنین شخصی اگرچه دارای کمالات انسانی و صفات پسندیدۀ اخلاقی نیز هست، اما اطلاقِ «انسان کامل» به او، به دلیل داشتن صفات انسانی و اخلاق پسندیده او نیست؛ بلکه به اقتضای باطن نوری و حقیقتِ وجودی اوست.

     بنابراین، باید بدانیم که مراد از «انسان کامل»، کسی نیست که کمالات و صفات پسندیده انسانی دارد؛ هرچند طبیعی است که انسان کامل، بدین معنا که موردنظرِ عرفاست، کمالات انسانی هم دارد، امّا باید دانست که اطلاق «انسان کامل» به هر شخصی که دارای کمالات انسانی و صفات پسندیده است، روا نیست. میان آنکه تنها صاحبِ کمالات انسانی است و «انسان کامل»، تفاوت از زمین تا آسمان است.

     در این پژوهش، سعی شده تا خصوصیات برجسته انسان کامل، همچون: کَوْنِ جامع بودن، مظهریت، اوّلین تجلّی بودن، علّت آفرینش بودن، قطب و جانِ جهان بودن، قدرت تصرّف در عوالم و خصوصیاتی از این دست، در آثار عارفان و شاعران بنام دوره­ های مختلف ادب فارسی، بررسی شود.

     از همین رو، آثار شاعران و عارفان فارسی زبانِ نامدار، در چهار گروه، مورد بررسی قرار گرفته ­اند. گروه نخست: شاعرانِ عارفِ خراسان، همچون سنایی و عطار؛ گروه دوم: شمس و مولوی؛ گروه سوم: شاعران «مکتب تلفیق عرفانی» که هم وامدار عارفان خراسان اند  و هم از اندیشه ­های ابن عربی و شارحان او بهره برده ­اند، کسانی همچون فخرالدین عراقی، شیخ محمود شبستری، شاه نعمت ­الله ولی، جامی و بیدل دهلوی در این دسته قرار می­ گیرند. و بالاخره گروه چهارم: شاعرانِ برجستة ادبیات عرفانی شیعی، همچون عمان سامانی، نیّر تبریزی، جیحون یزدی، صغیر اصفهانی و علامه همایی.

لینک خرید کتاب از طریق فروشگاه اینترنتی رزونامه اطلاعات

 http://www.ketabettelaat.com/shop/index.php?route=product/product&path=56&product_id=4433

نوشتن دیدگاه